1. Jakie korzyści dla gminy niesie opracowanie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej?

Podstawowym celem dokumentu jest poprawa jakości powietrza w gminie (ze szczególnym nastawieniem na redukcję emisji CO2), wynikająca z przeprowadzenia zarówno działań inwestycyjnych, jako i pozainwestycyjnych wskazanych w Planie. Wymierną korzyścią płynącą z wdrożenia PGN-u jest również zmiana nawyków i postaw konsumentów energii, co jednoznacznie przekłada się na zaoszczędzenie społecznych pieniędzy. Wreszcie PGN jest dokumentem ułatwiającym pozyskanie środków na zaplanowane działania oraz może być przydatny w przygotowywaniu wniosków o dofinansowanie.

2. Czy posiadanie przez gminę PGN-u jest niezbędnym warunkiem pozyskania dofinansowania ze środków unijnych?

Z dotychczasowej analizy Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014 – 2020 wynika, że jedynie w Działaniu 4.5 Niskoemisyjny transport miejski oraz efektywne oświetlenie posiadanie przez gminę PGN-u jest warunkiem obligatoryjnym przy staraniu się o dofinansowanie. W przypadku pozostałych Działań, należy zauważyć, że jednym z kryteriów branych pod uwagę przy ocenie wniosków z RPO WSL będzie stopień powiązania zadania z dokumentami o charakterze planistycznym w zakresie redukcji zanieczyszczeń powietrza, bądź poprawy efektywności energetycznej. Uwzględnienie zadania w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej pozwala na uzyskanie dodatkowych punktów, które mogą okazać się decydujące przy końcowej ocenie wniosku. 

Inaczej sytuacja wygląda w przypadku działania 1.7 Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014 – 2020 dotyczącego "Kompleksowej likwidacji niskiej emisji na terenie konurbacji śląsko-dąbrowskiej". Plan Gospodarki Niskoemisyjnej stanowi podstawę do określenia celów oraz zakresu rzeczowo – finansowego projektów przewidzianych do dofinansowania. 

3. Czy istnieje wzór określający jak należy opracować Plan Gospodarki Niskoemisyjnej?

Co do zasady nie istnieje narzucony wzorzec dotyczący sposobu wykonania PGN-u. Istotne jest, aby Plan w swojej strukturze uwzględniał elementy wymienione poniżej (pytanie 4). Przy sporządzaniu Planu sugeruje się skorzystanie z Poradnika „Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP)?”, który jest dostępny do pobrania w zakładce „Dokumenty”.

4. Jak powinna wyglądać struktura Planu Gospodarki Niskoemisyjnej?

Plan gospodarki niskoemisyjnej powinien uwzględniać następujące elementy: 

1. Streszczenie 
2. Strategia gminy 
   - Cele strategiczne 
   - Cele szczegółowe 
3. Ocen stanu obecnego 
4. Bazowa inwentaryzacja emisji CO2 
5. Identyfikacja obszarów problemowych 
6. Plan działań na rzecz gospodarki niskoemisyjnej 
7. Planowane działania niskoemisyjne 
8. Propozycja monitorowania wskaźników 
9. Analiza ryzyka realizacji PGN 
10. Źródła finansowania

5. Czy PGN wymaga monitorowania emisji i zużycia energii?

Tak. Monitorowanie jest niezależne od harmonogramu wdrożenia poszczególnych inwestycji i może odbywać się zarówno w trakcie, jak i po zakończeniu przedsięwzięć, zawsze w tym samym okresie. Dane powinny być zbierane w równych odstępach czasu, nie częściej niż raz do roku (z uwagi na czasochłonność inwestycji prowadzonych w obszarze gospodarki niskoemisyjnej) i nie rzadziej niż raz w okresie wdrażania PGN.

6. Czy PGN podlega ocenie oddziaływania na środowisko?

W celu ustalenia, czy działania wykazane w Planie wymagają przeprowadzenia Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko (SOOŚ), projekt PGN-u należy poddać opiniowaniu Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (RDOŚ) i Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu (PWIS). Jeżeli decyzją RDOŚ i PWIS odstąpiono od przeprowadzenia SOOŚ, decyzję tą należy zamieścić w opracowaniu.

7. Co to jest rok bazowy i jaki rok należy przyjąć w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej?

Rok bazowy jest rokiem, w stosunku do którego należy ograniczyć wielkość emisji CO2 do roku 2020. Poradnik SEAP zaleca, aby jako rok bazowy przyjąć 1990 r. W przypadku braku danych z tego roku należy jako rok bazowy wybrać taki rok, dla którego możliwe będzie zebranie pełnych i wiarygodnych danych. Należy jednak pamiętać, aby nie był to rok zbyt odległy od rekomendowanego, gdyż istnieje ryzyko, że nie zdążymy osiągnąć do 2020 r. założonej w PGN redukcji emisji. 

8. Jaki rok bazowy przyjąć w PGN w przypadku uzyskania danych z różnych okresów?

W przypadku posiadania danych z różnych okresów sugeruje się przyjąć jako rok bazowy ten rok, dla którego dane mają największy udział w emisji BEI.

9. Co to jest bazowa inwentaryzacja emisji (BEI) i jakie dane powinna zawierać?

BEI jest dokumentem, którego celem jest obliczenie emisji CO2 wyemitowanego wskutek zużycia energii na badanym obszarze. Swoim zasięgiem musi obejmować cały obszar administracyjny gminy. Zaleca się, aby przy tworzeniu BEI wykorzystać arkusz kalkulacyjny, lub inne powszechnie dostępne narzędzie umożliwiające późniejszą rozbudowę .

Zakres zbieranych danych do bazy emisji obejmuje: 

1. Zużycie energii elektrycznej, w tym energii elektrycznej z OZE, 
2. Zużycie paliw opałowych (węgiel kamienny, olej opałowy, gaz ziemny/płynny), 
3. Zużycie ciepła sieciowego, 
4. Zużycie energii ze źródeł odnawialnych oraz biomasy, 
5. Zużycie paliw transportowych (benzyna, olej napędowy, gaz LPG i inne). 

Bazowa inwentaryzacja emisji powinna zawierać: 

• dane zużycia energii z podziałem na grupy wytwarzające emisję, 
• w ramach danej grupy podział na nośniki energii (węgiel, olej opałowy drewno itd.), 
• wartości danych zużycia powinny być wpisywane w tych samych jednostkach, 
• określenie wskaźników i metody wyliczania (w całej bazie musi być jednakowe), 
• w przypadku ciepła wykorzystywanego z elektrociepłowni należy dokonać podziału emisji powstałej na produkcję ciepła i na produkcję energii elektrycznej. 

 Inwentaryzację i bilans dla poszczególnych obszarów wykorzystania i związanych z nimi grup odbiorców energii przeprowadza się na podstawie: 

• zużycia energii w budynkach/instalacjach: 
  - budynki jednorodzinne/wielorodzinne (w tym wielorodzinne komunalne oraz należące do wspólnot mieszkaniowych), 
  - budynki użyteczności publicznej (w tym biurowe, sakralne, kultury, oświaty, służby zdrowia, sportowe, OSP i inne), 
  - przedsiębiorstwa, 
  - zużycia energii w transporcie:
  * tabor gminny,
  * transport publiczny,
  * transport prywatny,
• zużycia energii dla zapewnienia oświetlenia ulicznego, 
• produkcji energii – zakłady/instalacje do produkcji energii elektrycznej i ciepła, rolnictwo i leśnictwo. 

10. Co to jest MEI?

Jest to Kontrolna Inwentaryzacja Emisji przeprowadzana okresowo po zakończeniu BEI. Wykonywana jest tą samą metodą co BEI, przy użyciu tych samych wskaźników. Dzięki temu możliwe jest monitorowanie postępów realizacji działań wskazanych w PGN-nie oraz wychwycenie potencjalnych błędów w BEI. Sugeruje się, aby Kontrolna Inwentaryzacja Emisji została wykonana po okresie nie krótszym niż 2 lata i nie dłuższym niż 4 lata od BEI. 

11. Skąd pozyskać dane do Bazowej Inwentaryzacji Emisji?

Dane do bazowej inwentaryzacji emisji można pozyskać z następujących źródeł:

1. Producenci, dystrybutorzy oraz sprzedawcy energii.
2. Badanie ankietowe:
   a. budynki użyteczności publicznej,
   b. mieszkalnictwo,
   c. przemysł i usługi,
   d. transport pasażerski,
3. Pomiary ruchu komunikacyjnego.
4. Lokalne dane statystyczne.
5. Dokumenty strategiczne i planistyczne.
6. Dane z Urzędu Gminy.

12. PGN swoim zasięgiem geograficznym powinien objąć obszar leżący w granicach administracyjnych gminy. Czy w związku z tym w BEI należy uwzględnić również emisje towarzyszące produkcji energii elektrycznej, ciepła i chłodu nie znajdujące się na terenie gminy, ale wykorzystywane przez odbiorców końcowych na terenie gminy?

Tak. Emisję powstającą w wyniku produkcji energii elektrycznej, ciepła i chłodu wykorzystywanego na terenie gminy należy uwzględnić niezależnie od lokalizacji zakładów wytwarzających wymienione nośniki.

13. Załóżmy, że BEI dotyczy gminy o charakterze rolniczym z 3 dominującymi zakładami przemysłowymi (udział w zużyciu ponad 50%), w PGN nie zinwentaryzowano pozostałych zakładów. Czy prawidłowe jest uwzględnianie w BEI tylko wybranych zakładów. Czy stosowne jest zamieszczanie w PGN przemysłu w przypadku gdy chęć poprawy efektywności przejawia tylko np. kilka mały zakładów?

W Planie powinny znaleźć się te podmioty, które będą realizowały działania, służące osiąganiu celów wskazanych w PGN-nie.

Nie powinno się jednak wykluczać z PGN ani jednego, nawet małego obiektu, deklarującego współpracę w zakresie Planu. 

14. W jaki sposób na podstawie danych dotyczących zużycia energii obliczyć emisję CO₂?

Emisję CO2 wyliczamy dla każdego źródła energii mnożąc zużycie energii przez odpowiednie wskaźniki emisji. Do tego celu można wykorzystać wskaźniki zawarte w planie działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP), gdzie podane są dwa rodzaje wskaźników: standardowe (IPCC), które obejmują całość emisji CO2, wynikające z końcowego zużycia energii oraz wskaźniki emisji LCA, uwzględniające cykl życia danego nośnika energii (od pozyskania surowca do wytworzenia i zużycia) lub wskaźniki publikowane przez KOBiZE.

15. Jaki można przyjąć wskaźnik emisji CO₂ dla energii elektrycznej?

Na podstawie danych zawartych w raportach wprowadzanych z elektrowni i elektrociepłowni zawodowych i przemysłowych (203 obiekty produkujące energię elektryczną) do Krajowej bazy o emisjach gazów cieplarnianych i innych substancji za 2014 rok jednostkowy wskaźnik emisji CO₂ przypadającej na 1 MWh w roku 2014 wyniósł 815,8 kg/MWh. 

16. Jak w PGN prawidłowo obliczyć cel redukcji zużycia energii i emisji CO2 w stosunku do roku bazowego?

W celu prawidłowego określenia celu redukcji zużycia energii i emisji CO₂ niezbędne jest określenie scenariusza rozwojowego gminy, tj. wyznaczenie wielkości emisji CO₂ i zużycia energii dla roku 2020 we wszystkich analizowanych sektorach. Jest to prognoza, dzięki której wyznacza się wartości dla stanu, gdyby nie podejmowano żadnych działań prowadzących do zredukowania emisji CO₂ (czyli BaU – business as usual). Następnie od tych wielkości odejmuje się wartości redukcji emisji osiąganej w wyniku realizacji zaplanowanych działań.

Poniżej zilustrowano przykład w jaki sposób należy wyznaczać redukcję emisji CO₂. Redukcję zużycia energii finalnej należy wyznaczyć w analogiczny sposób.

 W celu prawidłowego obliczenia celu redukcji zużycia energii i emisji CO2 zachęcamy do skorzystania z gotowego kalkulatora znajdującego się w zakładce PGN/Kalkulator PGN.

17. Jak w PGN prawidłowo obliczyć udział energii wytworzonej z OZE w całkowitym bilansie zużycia energii na terenie gminy w roku 2020?

W celu określenia udziału OZE w całkowitym bilansie zużycia energii na terenie gminy w 2020 r., do wartości energii wyprodukowanej z OZE w roku bazowym należy dodać produkcję energii z OZE wynikającą z działań wskazanych w planie. Całość należy odnieść do wartości zużycia energii w roku 2020, uwzględniającej redukcję zużycia energii wynikającą z działań:

18. Czy cele wskazane w PGN dotyczące redukcji zużycia energii i emisji CO2 muszą wynosić aż 20%?

Nie. Cele wynoszące co najmniej 20% dotyczą tylko Planów działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP). W przypadku PGN-u cel może być mniejszy. Musi jednak wynikać z zaplanowanych działań.

19. Opracowując PGN prognozuje się wiele parametrów np. rozwój gminy, możliwy do osiągnięcia poziom redukcji zużycia energii i emisji CO2, udział energii pochodzącej z OZE na okres 6-7 lat. Co zrobić jeśli te prognozy okażą się błędne i osiągnięcie zamierzonych efektów zagrożone?

PGN to dokument otwarty, który może i powinien podlegać modyfikacji i aktualizacji. W trakcie realizacji zadań wynikających z PGN należy na bieżąco monitorować osiągane efekty i bieżącą sytuację w gminie. Po okresie 2-3 lat od daty uchwalenia PGN powinno się przeprowadzić kontrolną inwentaryzację emisji, która pokaże jak dalece prognozy pokrywają się z rzeczywistością. Będzie to dobry moment do zaktualizowania całego dokumentu, podjęcia decyzji czy prognozy rozwoju nie zakładały zbyt szybkiego wzrostu zużycia energii, czy przeprowadzone modernizacje nie przyniosły zbyt małych efektów lub działania prowadzone są zbyt wolno i w takim tempie do roku 2020 nie ograniczy się emisji CO2 w stopniu w jakim zakładano. W zależności od diagnozy należy podjąć kroki naprawcze, zintensyfikować działania, jeśli osiągnięcie celu wydaje się zagrożone lub postawić przed gminą ambitniejsze cele, jeśli te postawione na początku już prawie osiągnięto. Ważne, aby przy tych korektach nie zagubić celu podstawowego czyli ograniczenia zużycia energii i emisji CO2 w roku 2020 w stosunku do roku bazowego. I dlatego potrzebny jest energetyk gminny.

20. Co w przypadku, gdy z obliczeń wychodzi, że emisja w roku 2020 pomimo uwzględnienia działań wskazanych w PGN okaże się większa niż w roku bazowym?

Jednym z warunków niezbędnych do zaakceptowania PGN jest zaplanowanie co najmniej tylu i takich działań, których sumaryczny, planowany efekt redukcji nie będzie mniejszy, niż założone zmniejszenie emisji w stosunku do roku bazowego. W przypadku gdy przedstawione w Planie działania nie wykazują charakteru redukcyjnego w zakresie zużycia energii i emisji CO2 sugeruje się:

• zweryfikowanie prognoz dotyczących zużycia energii w sektorach charakteryzujących się największą dynamiką wzrostu,
• zintensyfikowanie działań prowadzących do ograniczenia zużycia energii i emisji CO2.

Jeśli pomimo uwzględnienia powyższych uwag, oszacowanie celu redukcji energii finalnej i emisji CO2 będzie niemożliwe na poziomie akceptowalnym, a powodem znacznego wzrostu zużycia energii jest znaczące zwiększenie liczby mieszkańców, sugeruje się oszacowanie planowanych efektów w przeliczeniu na jedną osobę (per capita).

21. W jaki sposób w PGN należy opisywać planowane działania?

Co do zasady działania wykazane w Planie powinny zawierać informacje takie jak:

• nazwa i opis działania,
• charakter działania (inwestycyjne/pozainwestycyjne);
• podmiot odpowiedzialny za realizację,
• szacunkowe koszty,
• szacunkowy efekt ekologiczny,
• termin realizacji,
• źródło finansowania,
• wskaźniki monitorowania postępu realizacji.

22. W jaki sposób w PGN oszacować efekty z zaplanowanych działań?

Głównym źródłem informacji dotyczącym określenia efektów redukcji energii i emisji CO2 powinny być audyty energetyczne oraz wskaźniki dostępne w opracowaniach branżowych. Istotne jest również podanie metodyki bądź założeń, na podstawie których oszacowano zaplanowane efekty. Pozwoli to ocenić, czy efekt został prawidłowo wyznaczony oraz umożliwi to zastosowanie tej samej metodyki na potrzeby Kontrolnej Inwentaryzacji Emisji.

23. W jaki sposób oszacować w PGN efekty z działań pozainwestycyjnych?

Efekty wynikające z tzw. działań miękkich, do których zaliczamy kampanie edukacyjno-informacyjne, zielone zamówienia publiczne itp. są bardzo trudne do oszacowania, gdyż efekty wynikające z ich wdrożenia są praktycznie niemierzalne. Sugeruje się zatem unikanie wyliczania wymiernego efektu ekologicznego z działań pozainwestycyjnych.